Д-р Ранко Рајовиќ е доктор, невроендокринолог, основач на Центарот „Никола Тесла“, одделот за млади таленти, тој ги постави темелите на НТЦ системот на креативно учење.
Смета дека главни виновници за гневот и разгалувањето на детето се родителите кои му дозволиле и му дале се, а како најголема грешка ја наведе презаштитата.
„Секако, родителите тоа го прават од најголема љубов, но мора да се знае границата меѓу заштитата и презаштитата“ – вели д-р Рајовиќ, еден од најголемите експерти за раниот развој на интелигенцијата кај децата.
Тој посочува дека најважно е родителите да им овозможат нормално развивање, и дека мора да ја потиснат вознемиреноста која води до прекумерна заштита на наследникот.
„Детето како биолошки организам мора да се развива, да излегува на дожд, ветер и сонце, па дури и да падне, можеби да ги одере лактите и колената. Сепак, имате родители кои не дозволуваат детето да падне. Токму тоа е презаштита и тоа го кочи развојот на детето“.
Тој особено подвлекува дека родителот едноставно не го развива биолошкиот потенцијал на детето.
„Живите суштества кои не се движат се растенија, немаат нервни клетки. Ние сме живи суштества за движење, имаме најкомплексен нервен систем. Основна карактеристика на луѓето е исправено одење и движење. Да се преведе, мозокот се развива во движење. Од физиологијата знаеме дека мозокот најмногу се развива до втората, третата, петтата, седмата и дванаесеттата година. Се поставува прашањето која е главната работа на детето. Така што тој се движи и во тоа движење паѓа и се повредува и учи да се фати кога ќе падне. Сега имате чудни ситуации во градинките и училиштата, каде децата паѓаат како даска, затоа што нивниот мозок не научил порано да ги запознае“.
Д-р Рајовиќ како живописен пример го наведува детскиот поводник. Тој оценува дека е корисен само во ситуации кога сакаме да го контролираме движењето на детето во близина на патишта и големи гужви, но не и во паркови.
„Сигурно сте виделе родители кои ги водат децата на поводник, сличен на оној што се користи за кучињата. Ги прашувам родителите – што е тоа за вас? Родителите објаснуваат дека кога детето оди со него, помалку паѓа, не развива страв од паѓање и оди побрзо. Затоа внимавајте, ако детето не научи да паѓа на една, две, три години, кога ќе научи. Детето мора да научи да скока и да прескокнува пречки. Природно е да го прави тоа, особено ако може на песок, лисја, сено, плитка вода… Во тоа скокање и движење работат сите мускули, мозокот го контролира и нови нервни врски, се прават синапси, а неговата интелигенцијата утре зависи од тоа. Ако не го овозможите, тогаш ќе скокне низ куќата, што може да биде опасно. Не е задача на родителот да го спречи детето да скока, туку да се погрижи да не се повреди“.
Лекарот предупредува дека има многу тенка граница помеѓу заштитата и прекумерната заштита.
„Образованието на родителите е многу важно. И денес кога ги прашувам родителите колку е важна генетиката и колку животната средина е важна за интелигенцијата, мислењата се поделени. Замислете дека родителите кои се многу интелигентни имаат син. Тој син веќе пет години живее сам во соба во која никој не комуницира со него. Дали тој син ќе биде 50 или 30 отсто како родителот. Не, тоа дете ќе биде ментално заостанат. Овде гледаме дека животната средина е речиси 100 проценти важна. Тогаш често прашуваме што е со генетиката. И генетиката е 100 проценти важна, но развојот на тој потенцијал зависи од околината“.
Како еден од водечките проблеми тој го наведува прекумерното користење на компјутери, односно таблети и мобилни телефони. Јасно е, посочува, дека сето тоа се важни помагала, но доколку има ограничувања. Многу родители, кога се претерано уморни, загрижени или имаат итна работа, ќе му дадат на своето дете таблет или мобилен телефон неколку часа. До моментот кога ќе се контролира употребата на помагала – во ред е, но се што е спротивно на тоа ќе направи голема штета, предупредува Рајовиќ.
Главната работа на детето треба да биде играта. Имено, присилувањето на децата истовремено да посетуваат музички училишта, разни спортови и да учат јазици е честа појава. Во тој случај, останува премалку или воопшто нема време за игра, што не е добро. Не смееме, вели д-р Рајовиќ, да ги тераме децата да одат од активност на активност или, пак, да им даваме компјутер да играат колку што сакаат.
– Компјутерот не е игра, компјутерот е придобивка и не може да ги замени родителите. Прошетка, парк, природа, шума, одење на село – ова е нешто што помага во развојот на детето. Задачата на родителот е да го направи детето што е можно посреќно и агилно. Времето кое родителите го поминуваат со своето дете е незаменливо. Кога детето оди, детето е среќно, но тоа е неизмерна среќа и за родителите, слична е ситуацијата кога ќе научи да вози велосипед или некоја друга вештина. Сето тоа го радува детето, но и нас. Тоа е време кое минува многу брзо. Знам дека сите се враќаме од работа уморни, детето ни скока на глава, но разберете дека родителот не може да се замени со таблет и мобилен телефон.
Што предизвикува детето да биде разгалено?
Отсуството на правила доведува до поместување на границите и разгалување на децата. А правилата и границите ги поставува родителот, без разлика дали се работи за џамлии, сликички или коцки. Договорете се на почеток и држете се до договорот, советува д-р Ранко.
„Сигурно сте доживеале вашето дете да бара да му купите нешто. Родителите често попуштаат, детето бара нешто, вие не можете да го спречите и попуштите. И тоа постојано се повторува, па детето учи да плаче и го добива она што го сака. Тоа не смее да се случи. На пример, на едно предавање реков дека џамлиите се добри. И родителите веднаш му купија на детето 100 џамлии за викенд, бабата дојде утре и купи уште 100. Па не е веќе игра. Бидејќи утре детето доаѓа во трговскиот центар и бара дополнителни џамлии, мајката прво вели дека не може, но по одредено време попушта. Половина час подоцна, детето гледа други џамлии и повторно ја прашува мајка си, но сега, на неодобрување на мајка му, почнува да плаче и да вреска. Мајката од срам не може да слуша и повторно попушта. Во таа ситуација проблемот е родителот, а не детето“.
Зошто настанува излив на гнев?
Детето кое нема друг начин да реши проблем, го решава со плачење или изливи на гнев. Најчесто тоа се разгалени деца кои сакаат се и сакаат веднаш. И во овој случај, поставувањето граници е важно.
„Пред се би го споменал големиот проблем на денешницата – тоа се игрите. Голем број деца седат и играат со часови. Тогаш она што се случува е дека детето е наградено со одредена доза ендорфин за секое поминато ниво, потоа ендорфин, па допамин. Тоа е како дете да се дрогира. Кога детето го напушта виртуелниот свет, не може да седи и да чита книга или да учи. Неговиот мозок доби одредено ниво на фреквенција што не ни припаѓа биолошки. И детето не се снаоѓа во реалниот свет. Нема социјализација, прагот на толеранција е низок и почнуваат проблемите, еден од нив се изливите на гнев. Мора да се постават граници, бидејќи подобро е да се спречи отколку да се лекува“.
Извор: ordinacija.tv
